Ustawa z 13.1.2023 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw – oczami administratywisty
42 Zob. J. Borkowski [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Metodyka pracy sędziego w sprawach administracyjnych, Warszawa 2012, s. 45.
43 Zob. J. Chromicki, Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawach dyscyplinarnych sędziów sądów administracyjnych, Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego Nr 5–6/2010, s. 64, który słusznie odnotowuje, że podstawy odpowiedzialności dyscyplinarnej, kary dyscyplinarne oraz postępowanie dyscyplinarne są uregulowane poza PrUSA.
44 Cyt. dalej jako: PrUSP.
45 Z tym zastrzeżeniem, że w zakresie dotyczącym sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych oraz asesorów sądowych SN nie stosuje się – zob. art. 29 PrUSA.
46 Także T. Kuczyński [w:] M. Masternak-Kubiak, T. Kuczyński, Prawo o ustroju sądów administracyjnych. Komentarz, Warszawa 2009, s. 133.
47 Zob. także A. Skoczylas, Wpływ organów administracji wymiaru sprawiedliwości na postępowanie dyscyplinarne w sądownictwie administracyjnym, Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny 2020, z. 1, s. 58–59 oraz J. Borkowski [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Metodyka pracy, s. 45.
48 Odrębność sądownictwa dyscyplinarnego sądów administracyjnych a wcześniej Najwyższego Trybunału Administracyjnego sięga okresu międzywojennego; zob. na ten temat J. Chromicki, Orzecznictwo Naczelnego…, s. 60–63 także opinia HFPC, s. 4.
49 Odnotujmy, że pośród wymagań dla kandydata na stanowisko sędziego WSA oraz NSA ustawodawca wskazuje na wyróżnianie się wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz prawa administracyjnego i innych dziedzin prawa związanych z działaniem organów administracji publicznej (art. 6 § 1 pkt 6 PrUSA oraz art. 7 § 1 w zw. z art. 6 § 1 pkt 6 PrUSA).
50 Ze względu na ograniczone ramy opracowania w tekście głównym mowa jest o sprawach dyscyplinarnych co stanowi przejaw zamierzonego skrótu. Otóż w świetle nowelizacji NSA miałby być właściwy a) w sprawach dyscyplinarnych sędziów SN, b) jako sąd I instancji w sprawach w sprawach przewinień dyscyplinarnych sędziów sądów powszechnych i wojskowych wyczerpujących znamiona umyślnych przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego, umyślnych przestępstw skarbowych, c) jako sąd II instancji we wszystkich sprawach dyscyplinarnych sędziów sądów powszechnych i wojskowych, d) w sprawach o zezwolenie na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub tymczasowe aresztowanie sędziów i asesorów sądowych, e) w sprawach wytyków sędziowskich, f) w kwestii przekazania sprawy innemu sądowi dyscyplinarnemu, g) w sprawach zażaleń na postanowienia sądu dyscyplinarnego w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej na świadka, który bez należytego usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie rzecznika dyscyplinarnego albo bez jego zezwolenia wydalił się z miejsca czynności.
51 Krajowy Plan Odbudowy, s. 349, https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/109762/KPO.pdf (dostęp: 1.5.2023 r.).
52 T. Kuczyński, Odpowiedzialność funkcjonariuszy służb zmilitaryzowanych za przewinienia dyscyplinarne mniejszej wagi, ZNSA Nr 6/2012, s. 25: „postępowania w sprawach dyscyplinarnych podlegają kognicji sądu administracyjnego tylko wtedy, gdy przepisy szczególne na to pozwalają”.
53 Zob. D. Sylwestrzak, Ochrona praw jednostki przed sądem administracyjnym w sprawach dyscyplinarnych, Warszawa 2022, s. 226.
54 J. Zimmermann, Aksjomaty sądownictwa administracyjnego, Warszawa 2020, s. 249: „W tym celu powinienem sam odbyć takie samo rozumowanie, jakie doprowadziło organ administracji publicznej do wydania zaskarżonego teraz aktu. Muszę sam dla siebie jeszcze raz sformułować taki akt”.
55 Zob. także opinia HFPC, s. 5.
56 M. Romańska, A. Cebera, J.G. Firlus, Kamienie…, https://serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia/artykuly/8618400,kamienie-milowe-ustawa-o-sadzie-najwyzszym-nowelizacja-ustawy-o-sadzie-najwyzszym-kpo.html (dostęp: 6.6.2023 r.).
57 Sprawy testowe w sądach administracyjnych zostały wprowadzone na podstawie art. 5 ustawy z 9.6.2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1259).
58 Należy mieć na uwadze to, że postępowanie zażaleniowe przed NSA ma zasadniczo reformatoryjny charakter; zob. A. Kabat [w:] B. Dauter, M. Niezgódka-Medek, A. Kabat, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Lex/el. 2021, art. 197, Nb 5.
59 Art. 4 pkt 2 nowelizacji zmieniający treść art. 5a § 1 PrUSA.
60 Art. 4 pkt 1 nowelizacji uchylający § 1c w art. 5 PrUSA.
61 Art. 1 pkt 2 nowelizacji zmieniający art. 29 § 8 SNU
62 Art. 1 pkt 2 nowelizacji zmieniający art. 29 § 21 SNU.
63 Art. 2 pkt 1 nowelizacji zmieniający art. 23a § 14 ustawy z 21.8.1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2250).
64 Art. 3 pkt 1 nowelizacji zmieniający art. 42a § 13 PrUSP.
65 Rozwiązanie to spotkało się z krytyką w piśmiennictwie, zob. np. M. Skwarcow, Status prawny Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego oraz test bezstronności sędziego – uwagi do ustawy z 9.06.2022 r., Przegląd Sądowy Nr 1/2023, s. 79.
66 Zob. także opinia RPO oraz opinia HFPC, s. 8.
67 Zob. postanowienie SN z 13.11.2009 r., III SPP 24/09, Legalis: „Nadzór nad orzecznictwem sądów powszechnych realizowany przez Sąd Najwyższy w oparciu o art. 183 ust. 1 Konstytucji i art. 1 pkt 1a ustawy z 2002 r. o Sądzie Najwyższym ma charakter nadzoru judykacyjnego. Sąd Najwyższy sprawuje go przez rozpoznawanie skarg kasacyjnych i innych środków odwoławczych, a nie poprzez stosowanie środków administracyjnych jakim jest objęcie sprawy nadzorem”.
68 Przedmiotem tego nadzoru stanowi zaś sfera orzekania; B. Naleziński [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Lex/el. 2021, art. 183, Nb 1.
69 W tym kontekście warto przytoczyć myśl J. Gudowskiego, Sąd Najwyższy. Pozycja ustrojowa, funkcje i zadania (spojrzenie sędziego cywilisty), Przegląd Sądowy Nr 11–12/2015, s. 21, który wskazuje, że: „Wyjątkową pozycję Sądu Najwyższego w ustroju sądów podkreślają także jego kompetencje, obejmujące nadzór judykacyjny nie tylko nad sądami powszechnymi, lecz także nad sądami wojskowymi (art. 183 ust. 1 Konstytucji RP). Tej pozycji nie umniejsza przekazanie nadzoru orzeczniczego nad sądami administracyjnymi Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu”.
70 Dz.U. z 2020 r. poz. 1202 ze zm.
71 Zob. opinia RPO gdzie trafnie podnosi się, że w noweli nie ma mowy o nowych etatach czy to sędziowski czy asystenckich, pomimo poszerzenia zakresu obowiązków w NSA.
72 Przypomnijmy, że ze względu na treść art. 48 § 2 PrUSA Prezes NSA, wiceprezesi Rzecznik Dyscyplinarny NSA i jego zastępcy nie są uprawnieni do orzekania w sprawach dyscyplinarnych. Przepis ten nie uległ zmianie na mocy nowelizacji z 13.1.2023 r.
73 „Informacja o działalności sądów administracyjnych w 2022 roku”, Warszawa 2023, s. 17, https://www.nsa.gov.pl/sprawozdania-roczne.php (dostęp: 6.6.2023 r.).
74 Tamże, s. 17–18, 24.
75 Tamże, s. 19.
76 Zob. postanowienie NSA z 27.1.2020 r., I OSK 1917/18, Legalis: „Instytucja wyłączenia sędziego nie służy kontroli działań Prezydenta podejmowanych w ramach jego konstytucyjnych kompetencji określonych w art. 179 i art. 144 ust. 2 i ust. 3 pkt 17 Konstytucji” oraz postanowienie NSA z 5.2.2020 r., I OSK 1394/18,Legalis: „W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, w świetle wyżej poczynionych rozważań i ustaleń, powyższe cechy i przymioty sędziego […] nie pozwalają uznać, że przedstawienie jego kandydatury przez KRS w obecnym składzie, ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z 8.12.2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw, w jakikolwiek sposób wpływają na powstanie obaw o bezstronność tego sędziego. Sędzia […] spełnia też wszelkie inne wymagania formalne, wynikające z art. 49 ustawy Prawo o ustroju sądów administracyjnych w zw. z art. 30 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym”.
77 Zob. wyrok NSA z 4.11.2021 r., III FSK 3626/21, Legalis.
78 Zob. postanowienie NSA z 23.8.2019 r., I OZ 712/19, Legalis: „Nawet gdyby w toku procedury powoływania na urząd sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego doszło do uchybień przepisom rangi podkonstytucyjnej, akt powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na urząd sędziego sanuje te uchybienia. Art. 271 pkt 1 PostAdmU nie może stanowić podstawy prawnej dla podważenia skutku prawnego powołania na urząd sędziego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, którym jest uprawnienie do orzekania w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej”.
79 Lex nr 3515630: „Zakres przedmiotowy normy art. 19 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2023 r. poz. 259) nie obejmuje badania spełnienia przez sędziego sądu administracyjnego wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i jego postępowaniu po powołaniu, o których mowa w art. 5a ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2492)”.