Sprawozdanie z konferencji „Aktualne projekty ustaw dotyczących zmian prawa spadkowego i procedury cywilnej” (Toruń, 4–5.12.2014 r.)
Trzeci panel dotyczył zmian w zakresie prawa spadkowego i postępowania cywilnego zawartych w rządowym projektcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw4. Wprowadzenie do dyskusji wygłosił prof. dr hab. K. Lubiński, który swoje rozważania na ten temat poprzedził ogólniejszymi uwagami o ewolucji regulacji prawnej postępowania nieprocesowego po przełomie ustrojowym w Polsce w 1989 r., przyjmowanymi na świecie systemami reglamentacji prawnej tego postępowania oraz stanem nad projektem nowego Kodeksu postępowania cywilnego w zakresie postępowania nieprocesowego. Profesor szczegółowo uzasadnił tezę, że projektowane zmiany prawa spadkowego i postępowania nieprocesowego nie tylko nie naruszają standardów konstytucyjnych, ale zgodne są również z odczuciami społecznymi. Stanowisko SSP „Iustitia” wobec projektowanych zmian omówił SSR w Grudziądzu Maciej Plaskacz, uwagami komorników wobec projektu podzielił się Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Brodnicy Jarosław Gardocki, ocenę projektu z punktu widzenia notariatu przedstawiła notariusz Beata Gabryszewska – przedstawiciel Izby Notarialnej w Gdańsku, natomiast spostrzeżenia środowiska zawodowych pełnomocników podał adwokat Jacek Brudzyński. W ożywionej dyskusji poruszone zostały zagadnienia finansowania sporządzania spisów inwentarza, przyjmowania oświadczeń w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia spadku przez notariuszy, gwarancji rzetelności wykazów inwentarza, rejestrów publicznych stosowanych w praktyce sądowej i notarialnej oraz – na marginesie omawianej problematyki – instytucji ubezwłasnowolnienia. Prof. dr hab. K. Lubiński zgłosił poważne zastrzeżenia konstytucyjne i społeczne co do zgłoszonej w dyskusji na potrzeby praktyki propozycji sporządzania wykazów osób ubezwłasnowolnionych, podnosząc m.in. obawy o stygmatyzowanie tych osób oraz ich rodzin w opinii społecznej. Podkreślił potrzebę zreformowania instytucji ubezwłasnowolnienia i wykorzystania w tym celu rozwiązań przyjętych w tym zakresie w prawie francuskim i niemieckim.
W dniu 5.12.2014 r. kontynuowano omawianie druku sejmowego nr 2678, skupiając jednak uwagę na zmianach przepisów dotyczących sądowego i administracyjnego postępowania egzekucyjnego. W obszernym i bardzo ciekawym wprowadzeniu do dyskusji prof. dr hab. Ireneusz Kunicki z Uniwersytetu Łódzkiego omówił zmiany dotyczące wyboru sposobu egzekucji i ustalania majątku dłużnika. Zakres projektowanych zmian przedstawił przedstawiciel naszego Stowarzyszenia SSR w Grudziądzu A. Antkiewicz, podkreślając m.in., że projekt wprowadza zmiany w zakresie nadawania klauzuli wykonalności bankowym tytułom egzekucyjnym, rozszerzenia kompetencji referendarzy sądowych, skargi na czynności komornika, zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej, egzekucji z nieruchomości. Podkreślono, że projekt wprowadza istotne novum w postaci elektronicznej licytacji ruchomości i elektronicznego zajęcia rachunku bankowego. Sędzia przedstawił też postulaty co do konieczności wprowadzenia dalszych zmian usprawniających egzekucję, wnioskując o powrót do przedwojennej instytucji nadlicytacji przy egzekucji z nieruchomości, czy też wprowadzenie możliwości sprzedaży przez komorników ruchomości na giełdzie ogólnopolskiej.
Następnie bardzo interesujące wystąpienie na temat nowych regulacji w zakresie nadawania klauzuli wykonalności bankowym tytułom egzekucyjnym przedstawił SSO w Zielonej Górze Zbigniew Woźniak, który nie omieszkał omówić aspektów praktycznych wprowadzenia nowych przepisów. Stanowisko komorników sądowych zaprezentowała Przewodnicząca Rady Izby Komorniczej w Gdańsku, pani Małgorzata Wolny – Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Świeciu, zgłaszając zastrzeżenia co do niektórych z projektowanych regulacji. Podkreśliła jednak, że zarówno Izba Komornicza w Gdańsku, jak i Krajowa Rada Komornicza, popierają w ogólności przygotowaną nowelizację KPC. W dyskusji, która przeniosła się również na porę po obiedzie, znalazły się głosy krytyczne wobec instytucji bankowego tytułu egzekucyjnego, której jednak bronił sędzia Z. Woźniak. Poruszono też problem właściwości sądu w sprawach z powództw przeciwegzekucyjnych. Poparto potrzebę wprowadzenia instytucji nadlicytacji i sprzedaży nieruchomości z wolnej ręki (po obniżeniu ceny), co obecnie jest już dopuszczalne w postępowaniu upadłościowym.
Konferencję podsumował sędzia A. Antkiewicz, reasumując przebieg poszczególnych paneli i podkreślając korzyści płynące z dyskusji nad proponowanymi zmianami przez przedstawicieli różnych środowisk prawniczych. Uczestnicy docenili pomysł organizatorów konferencji, aby do dyskusji zaprosić nie tylko sędziów, ale i adwokatów, radców prawnych, notariuszy i komorników, a więc przedstawicieli tych zawodów, których w pierwszej kolejności będą dotykać projektowane zmiany. Po konferencji wielu uczestników uświadomiło sobie, że elektronizacja postępowania cywilnego, w tym egzekucyjnego, jest nieunikniona, a stosowanie nowych przepisów będzie wymagać istotnej zmiany mentalnej uczestników postępowania sądowego, w szczególności pracowników sądu, sędziów i przedstawicieli innych profesji prawniczych oraz zmiany trybu pracy opartego o „papier” na pracę z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych.
* Autor jest sędzią Sądu Rejonowego w Grudziądzu.
** Autor jest sędzią Sądu Rejonowego w Grudziądzu.
1 Druk sejmowy nr 2678, dostępny na: www.sejm.gov.pl.
2 Dz.Urz. L Nr 257 z 28.8.2014 r., s. 73.
3 Dz.U. z 2014 r. poz. 1296, druk sejmowy nr 2131, dostępny na: www.sejm.gov.pl.
4 Druk sejmowy nr 2707, dostępny na: www.sejm.gov.pl.