Sądy w Polsce i innych krajach a epidemia COVID-19
Niewątpliwie zapewnienie realnych możliwości respektowania tych norm spoczywa na Ministrze Sprawiedliwości poprzez wdrożenie odpowiednich rozwiązań informatycznych, ale również przestrzeganie tych zasad spoczywa na Dyrektorach oraz Prezesach sądów. Powyższa odpowiedzialność nie może być zrzucana na inne osoby poprzez zobowiązanie poszczególnych sędziów do wydawania stosownych zarządzeń, albowiem w rzeczywistości praktyka delegowania swoich obowiązków przez Dyrektorów lub Prezesów w zakresie przeciwdziałania nadmiernemu narażeniu zdrowia obywateli nie jest jakimkolwiek zarządzaniem ryzykiem, a wyłącznie jego iluzją. Tego typu praktyki zarówno w obszarze bezpieczeństwa, jak i technicznych aspektów organizacji pracy sądów należy uznać za niedopuszczalne.
Podkreślenia wymaga, iż to od Prezesów i Dyrektorów należy wymagać zapewnienia przestrzegania zasad BHP z uwzględnieniem stanu epidemicznego, jak i wyposażenia sądów w systemy pracy zdalnej VPN.
Niewątpliwie bowiem brak zapewnienia bezpieczeństwa pracownikom wymiaru sprawiedliwości spowoduje, iż wskutek kwarantanny mogą zostać wyłączone z działania poszczególne sądy, a jednocześnie brak dbałości o bezpieczeństwo i higienę pracy w szczególnych epidemicznych warunkach spowoduje narażenie obywateli na zakażenie przez pracowników wymiaru sprawiedliwości.
Konieczne jest również przestrzeganie przez pracowników, jak i obywateli dystansu społecznego, zaś brak zapewnienia możliwości realizacji tej zasady może sprowadzić niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia wielu osób.
Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” wskazuje na potrzebę przeciwdziałania dyskryminacji tych, którzy mają ograniczone możliwości korzystania ze środków porozumiewania się na odległość, a z uwagi na stan zdrowia obecność w sądzie powodowałaby nadmierne ryzyko dla ich życia i zdrowia. Rozwiązaniem mogłoby być wysłuchanie w miejscu zamieszkania, z tym że konieczne byłoby odpowiednie zabezpieczenie wysłuchiwanego, sędziego oraz protokolanta, by nie doszło do nadmiernego zagrożenia dla życia i zdrowia (maseczka, rękawiczki, środki dezynfekcyjne dla obywatela i innych osób uczestniczących w czynnościach).
Z wyżej wskazanych względów, zwracając uwagę na konieczność wznowienia pracy sądów i zapewnienie obywatelom realnej ochrony ich praw, z poszanowaniem gwarancji procesowych, SSP „Iustitia” wzywa Ministra Sprawiedliwości do niezwłocznej informatyzacji i digitalizacji sądów, a także ujednolicenia stopnia ich informatyzacji w skali kraju.
Pomimo pełnej dostępności rozwiązań technicznych, w wielu sądach nie zostały do chwili obecnej wprowadzone systemy umożliwiające pracę zdalną, choć w innych jest to rozwiązanie stosowane powszechnie (łącze VPN czy poprzez aplikację).
Niezbędne jest zatem, aby w najbliższym czasie została przeprowadzona stosowna inwentaryzacja, tak by wszystkie sądy miały równy dostęp do rozwiązań technicznych i by ujednolicić poziom ich informatyzacji.
W obecnej sytuacji potrzeba podjęcia sprawnych działań w zakresie informatyzacji i digitalizacji na szeroką skalę stała się nagląca i jak nigdy dotąd pokazała, że tylko taka organizacja sądów oparta na zintegrowanym, jednolitym we wszystkich jednostkach oprogramowaniu zagwarantuje obywatelom niezakłócony dostęp do sądu.
Podobnie, jeśli chodzi o zapewnienie warunków bezpieczeństwa sanitarnego w sądach. Przy obecnej skali zagrożenia, niewystarczające jest obciążenie obowiązkami w tym zakresie dyrektorów czy prezesów poszczególnych sądów, bowiem wyposażenie sądów w niezbędne środki ochrony osobistej tak dla interesantów, jak i pracowników, wymaga skoordynowanej akcji wyposażania sądów zorganizowanej na szczeblu centralnym obejmującej wszystkie jednostki w kraju.
Z tych też względów SSP „Iustitia” wzywa Ministra Sprawiedliwości do niezwłocznego:
1) podjęcia działań mających na celu ujednolicenie poziomu informatyzacji sądów poprzez zapewnienie wszystkim sądom równego dostępu do systemów pracy zdalnej poprzez łącze VPN i usunięcie zaniedbań w tym zakresie w tych sądach, gdzie brak jest zapewnionego systemu pracy zdalnej VPN;
2) wykorzystania cech interoperacyjności umożliwiającej integrację wielu systemów informatycznych wykorzystywanych w sądownictwie oraz tych, które mogą być niezbędne do zapewnienia możliwości pracy zdalnej;
3) wykorzystania rozwiązań dotychczas stosowanych w sektorze publicznym do uwierzytelniania użytkownika (jak np. Profil Zaufany, podpis cyfrowy), jak i kanałów komunikacji do wiarygodnego przesyłania korespondencji (np. ePUAP), a dzięki wykorzystaniu uwierzytelnienia dokumentu w wersji elektronicznej należy odejść od dokumentów zamkniętych (np. JPG, PDF) na rzecz skutecznie podpisanych elektronicznie dokumentów edytowalnych (np. RTF, DOC, DOCX);
4) wdrożenia na szeroką skalę rozwiązań wykorzystujących optyczne rozpoznawanie znaków (ang. OCR – optical character recognition) w zakresie pism wnoszonych za pośrednictwem platformy ePUAP (z zastosowaniem walidacji reguły i walidacji bazy referencyjnej), jak i tradycyjnie i za pośrednictwem ww. rozwiązań oraz przy pomocy programów stosujących zautomatyzowane programy przy użyciu algorytmów dokonywać zaszeregowania pism do konkretnej sprawy przy zapewnieniu pełnej integralności z systemem elektronicznych repertoriów sądowych;
5) zapewnienia możliwości prowadzenia rozpraw przy użyciu aplikacji do telekonferencji przy zachowaniu możliwości autoryzacji poprzez Profil Zaufany i okazania dokumentu tożsamości w trakcie wideo rozprawy, a poprzez zastosowanie systemów automatycznego rozpoznawania twarzy przy zastosowaniu cech antropologicznych dokonywanie weryfikacji tożsamości uczestników, zaś do czasu wdrożenia systemu automatycznego poprzez procedurę weryfikacji tożsamości w drodze okazania dowodu osobistego wraz ze zdjęciem w procedurze okazania dokumentu tożsamości pod różnym kątem;
6) podjęcia skoordynowanych działań na szczeblu centralnym mającym na celu zapewnienie wyposażenia sądów w niezbędne środki ochrony osobistej tak dla interesantów, jak i pracowników.