Sądy i sędziowie w poszukiwaniu gospodarza. Uwagi na tle projektu ustawy o KRS przedstawionego przez SSP Iustitia w grudniu 2023 r.
16 Ustawa z 8.12.2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 3, 2.1.2018 r.).
17 Zob. m.in.: wyr. TSUE z 19.11.2019 r., C-585/18, C-624/18 i C-625/18 oraz z 2.3.2021 r., C-824/18; wyr. ETPC z 22.7.2021 r. (Reczkowicz przeciwko Polsce, 43447/19); z 8.11.2021 r. (Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce, 49868/19 i 57511/19); z 23.11.2023 r. (Wałęsa przeciwko Polsce, 50849/21).
18 Liczne ekspertyzy indywidualne oraz stanowiska Zespołu Ekspertów Prawnych Fundacji im. Stefana Batorego dotyczące niekonstytucyjności rozwiązań proponowanych przez Prezydenta i uchwalonych przez Sejm przywołuję, w: Ł. Bojarski, Krajowa Rada Sądownictwa, [w:] T. Zalasiński (red), Jak przywrócić państwo prawa?, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa 2019, s. 71 i n., https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2020/02/Jak-przywrocic-panstwo-prawa_Interaktywna.pdf; zob. także Opinie i stanowiska Zespołu Ekspertów Prawnych: https://www.batory.org.pl/forumidei/zespoly-eksperckie/.
19 Zob. m.in.: A. Rakowska-Trela, Krajowa Rada Sądownictwa po wejściu w życie nowelizacji z 8.12.2017 r. – organ nadal konstytucyjny czy pozakonstytucyjny?, [w:] Ł. Bojarski i in. (red.), Konstytucja, praworządność, władza sądownicza. Aktualne problemy trzeciej władzy w Polsce, Warszawa 2019.
20 Równolegle w ramach obozu politycznego rządzącego w Polsce w latach 2015–2023 oraz zależnych od tego obozu instytucji i organów głoszona jest narracja odwrotna, według której zmiany ustawy o KRS z 2017 r. były legalne, co zostało potwierdzone m.in. przez TK orzekający w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy o KRS oraz w sprawie niezgodności z konstytucją prawa międzynarodowego będącego podstawą orzeczeń trybunałów międzynarodowych TSUE oraz ETPC, zob. m.in. wyr. TK z 25.3. 2019 r. K 12/18, https://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/Sprawa?sprawa=21033&cid=1; por. pismo Prezydenta RP Andrzeja Dudy do Marszałka Sejmu Szymona Hołowni z 19.12.2023 r., BPU.0700.12.2023, https://www.prezydent.pl/storage/file/core_files/2023/12/19/b2bcebf95fbc6e4916d1d2f8c9faf4f8/pismo%20do%20Marszałka%20Sejmu_KRS.pdf.
21 Por. E. Łętowska, Jakiego dialogu potrzeba do przywrócenia państwa prawa?, 7.2.2019 r., konstytucyjny.pl, http://konstytucyjny.pl/jakiego-dialogu-potrzeba-do-przywrocenia-panstwa-prawa/.
22 Por. Ł. Bojarski, 15 kolegów wiceministra, czyli o reformie KRS, Prawnik, Dziennik Gazeta Prawna z 18.4.2017 r., D4–5.
23 Większość sędziów członków KRS wybranych w 2018 r. awansowało do sądów wyższej instancji, czasem dwukrotnie, w trakcie swojej pracy w Radzie. Z awansami członków Rady w czasie kadencji mieliśmy do czynienia także we wcześniejszych kadencjach, choć były to raczej wyjątki, a nie reguła.
24 Art. 9a ust. 2, podkreślenie autora.
25 Art. 187 ust. 1 pkt 2 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. poz. 483 ze sprost. i zm.) – dalej: Konstytucja RP.
26 Por. Ł. Bojarski, Krajowa Rada Sądownictwa, [w:] T. Zalasiński (red.), Jak przywrócić państwo prawa?, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa 2019, s. 77–78 oraz cytowana tam m.in.: T. Zalasiński, Opinia prawna w sprawie oceny konstytucyjności prezydenckiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw, zawartego w druku sejmowym nr 2002/VIII kadencja (21.11.2017 r.).
27 Wprowadzenie jednolitego tytułu sędziego sądu powszechnego w odniesieniu do dotychczasowych sędziów rejonowych, okręgowych i apelacyjnych zostało zaproponowane przez Iustitię w projekcie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych z 18.12.2023 r.
28 Na to doświadczenie zwraca uwagę m.in. Opinia nr 10 CCJE (2007) „Rada Sądownictwa w służbie społeczeństwa” [on the Council for the Judiciary at the service of society], punkt 21.
29 W 2019 r. proponowałem następujący podział: 3 sędziów SA, 4 SO i 4 SR, zob. Ł. Bojarski, Krajowa Rada Sądownictwa, [w:] T. Zalasiński (red.), Jak przywrócić państwo prawa?, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa 2019, s. 110.
30 Prawdopodobne jednak jest, że sędziowie poszczególnych typów sądów i instancji będą chcieli wybierać swoich przedstawicieli spośród siebie.
31 Na stronie internetowej KRS znajduje się alfabetyczna listawszystkich członków Rady od początku jej istnienia. Informacja obejmujedaty sprawowania funkcji członka oraz sąd w jakim dany sędzia pracował.Dzięki temu można zestawić składy KRS w poszczególnych kadencjach isprawdzić jakie apelacje i jakie instancje sądowe były najczęściej inajrzadziej reprezentowane. Zob.https://krs.pl/pl/o-radzie/historia.html.
32 Komentowano to jako wynik działania tzw. „spółdzielni” – sędziowienajliczniejszych apelacji mieli się porozumiewać i uzgadniać głosowaniena swoich kandydatów, tym samym eliminując kandydatów z apelacji mniejlicznych.
33 Zob. Ł. Bojarski, Krajowa Rada Sądownictwa, [w:] T.Zalasiński (red.), Jak przywrócić państwo prawa?, Fundacja im.Stefana Batorego, Warszawa 2019, s. 108–110.
34 Choć oczywiście można argumentować, że wprowadzenie reprezentacjiterytorialnej także ma poważne wady, bowiem siła głosu sędziów zapelacji większych będzie mniejsza niż z apelacji mniejszych, ponieważkażda apelacja wybierałaby jednego członka KRS.
35 Por. Uwagi Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka do projektu ustawy ozmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, 25.1.2024, https://legislacja.gov.pl/docs//2/12380701/13030366/13030369/dokument655796.pdf.
36 Art. 16 wg projektu Iustitii; art. 11c ustawy zmienianej przez projekt MS z 11.1.2024 r.
37 Por. P. Rosati, Prezes NRA do Premiera i Ministra Sprawiedliwości: przyznanie wyłącznie sędziom prawa do zgłaszania kandydatów do KRS jest błędne, adwokatura.pl, 19.2.2024.
38 Zob. https://www.batory.org.pl/2024/03/04/spoleczny-projekt-ustaw-o-trybunale-konstytucyjnym-skierowany-do-prac-parlamentarnych/.
39 Zob. Państwowa Komisja Wyborcza, Informacja o zasadach i sposobiezgłaszania list kandydatów na radnych w wyborach do rad gmin (radmiejskich, rad miast) w gminach liczących do 20 000 mieszkańcówzarządzonych na dzień 21.10.2018 r., 13.8.2018 r.
40 Zob. Państwowa Komisja Wyborcza, Informacja o zasadach i sposobiez głaszania list kandydatów na posłów w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych na dzień 15.10.2023 r., 8.8. 2023r.