Podstawa wpisu jako samodzielny przedmiot postępowania wieczystoksięgowego
Podsumowanie
Jak więc widać, w praktyce mogą wystąpić sprawy wieczystoksięgowe, w których przedmiotem żądania będzie jedynie zmiana podstawy wpisu, bez ingerencji w część definiującą prawo ujawnione w księdze wieczystej i przedstawione w opracowaniu przykłady z pewnością nie wyczerpują wszelkich możliwych scenariuszy, w których wniosek o zmianę podstawy wpisu stanowiłby samodzielne żądanie zgłoszone w toku postępowania wieczystoksięgowego. Taka konstatacja pozwala natomiast, w pewnych wypadkach, uznać podstawę wpisu za autonomiczny element postępowania, mogący stanowić zarówno wyłączny przedmiot żądania wniosku i odrębny substrat zaskarżenia. Choć więc ścisły związek pomiędzy sentencją a podstawą wpisu nie ulega wątpliwości i trudno wyobrazić sobie możliwość merytorycznej ingerencji w istotę wpisu bez odwołania się odpowiedniej podstawy (choćby wynikającej wprost z przepisu ustawy), to jednak przypadki zmiany samej podstawy, z pominięciem części wpisu definiującej stan prawny nieruchomości, mogą pojawić się w orzecznictwie.
Mając zatem na uwadze wynikający z art. 6268 § 1 KPC obowiązek orzekania jedynie w ramach zgłoszonego żądania należy przyjąć, że o ile typowy wniosek wieczystoksięgowy powinien zawierać postulat ujawnienia, wykreślenia lub zmiany treści oznaczonego prawa z podaniem źródła pretensji (zwykle wynikającego z odpowiedniego dokumentu), o tyle w wypadku samodzielnego żądania zmiany podstawy wpisu urzędowy formularz inicjujący postępowanie musi obejmować jednoznaczne wyjaśnienie, iż żądanie dotyczy wyłącznie zmiany podstawy wpisu, wobec czego jego sentencja powinna zachować dotychczasowe brzmienie.
Basis of an entry as an independent object of land and mortgage register proceedings
The article describes the basis of an entry in the land and mortgage register as an indispensable element of a judgment passed in the land and mortgage register proceedings which, in certain circumstances, may constitute an autonomous object of an application and a separate substrate for an appeal. The article discusses a relationship between the contents of an entry and its basis and provides examples of procedural situations whereby only a change of the basis of an entry should constitute the substance of the request submitted in the proceedings for an entry in the land and mortgage register.
Key words: basis of an entry, content of an entry, mortgage disclosed under a non-final order for payment, mortgage disclosed under an enforcement order, cancellation of injunctive relief, cancellation of the hitherto basis of an entry
* Autor jest sędzią Sądu Okręgowego we Wrocławiu.
1 Ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, t. jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 2204.
2 E. Gniewek, Księgi wieczyste, Warszawa 2017, s. 654–655.
3 Dz.U. z 2001 r. Nr 102, poz. 1122 ze zm.
4 Dz.U. z 2016 r. poz. 312 ze zm.
5 Zgodnie z załącznikami do rozporządzenia MS z 5.4.2012 r. w sprawie określenia wzorów i sposobu udostępniania urzędowych formularzy pism procesowych w postępowaniu cywilnym (t. jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 723).
6 Uchwała SN z 2.12.2003 r., III CZP 92/03, Legalis.
7 Wypada zgodzić się ze stanowiskiem SN wyrażonym w wyroku z 19.12.2007 r. (V CSK 336/07), że w sytuacji, w której sąd dojdzie do wniosku, iż powództwo powinno zostać uwzględnione w mniejszym zakresie, niż wynika to z treści nakazu zapłaty, stosownie do art. 496 KPC (obecnie zaś art. 493 § 4 zd. 2 KPC) powinien nakaz utrzymać w mocy w części, w pozostałej zaś części nakaz uchylić i oddalić powództwo. Treść powołanej regulacji pozwala uznać zatem za błędną praktykę uchylania nakazu zapłaty w całości i pozytywnego orzekania o żądaniu pozwu w przypadku, gdy żądanie to uwzględniono częściowo.
8 T. Czech, Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz, SIP LEX, teza nr 126, komentarz do art. 109 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.
9 T. Czech, op. cit., teza nr 49.
10 Uchwała SN z 16.12.2009 r., III CZP 80/09, Legalis.
11 Kwestię tę rozważał SN w uzasadnieniu wyroku z 25.1.2019 r., IV CSK 551/17, Legalis.
12 Uchwała SN (7) z 25.2.2016 r., III CZP 86/15, OSNC Nr 7–8/2016, poz. 81, s. 14 i postanowienie SN z 4.4.2017 r., I CSK 514/16, Legalis.
13 T. Czech, op. cit., teza nr 128.