O opłatach za „brak” ubezpieczenia słów kilka
* Autor jest doktorantem Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i asystentem sędziego w Sądzie Okręgowym w Katowicach.
1 Ustawa z 22.5.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t. jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 2214) – dalej jako: UbezpObowU.
2 W tym wymienionych w art. 4 UbezpObowU.
3 E. Kowalewski, Obowiązkowe ubezpieczenie pacjentów od następstw zdarzeń medycznych [w:] Wiadomości ubezpieczeniowe Nr 1/2011, s. 63–64.
4 E. Kowalewski, Prawo ubezpieczeń gospodarczych oraz problematyka OWU [w:] E. Kowalewski, D. Fuchs, W. Mogilski, M. Serwach, Prawo ubezpieczeń gospodarczych, Bydgoszcz–Toruń 2006, s. 98.
5 A w tym zobowiązane do prowadzenia kontroli spełnienia obowiązku ubezpieczenia (Policja, organy celne, Straż Graniczna, organy właściwe do spraw rejestracji pojazdów, ITP – w zakresie ubezpieczeń OC pojazdów, wójt – jeśli chodzi o obowiązek zawarcia OC rolników czy też budynków rolnych) oraz uprawnione do tego (Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, dalej jako: UFG, inne organy uprawnione do kontroli ruchu drogowego, inspekcja ochrony środowiska przy ubezpieczeniach OC pojazdów oraz starosta przy pozostałych formach ubezpieczenia obowiązkowego).
6 Tj. w przypadku samochodów osobowych podstawową kwotą jest dwukrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, dla samochód ciężarowych, autobusów i ciągników samochodowych ustawodawca przewidział stawkę trzykrotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, natomiast posiadacze pozostałych pojazdów mogą zostać obciążeni karą w wysokości 1/3 minimalnego wynagrodzenia za pracę. W przypadku opóźnienia do 3 dni, kara wynosi 20% wspomnianych kwot, do 14 dni natomiast 50%, zaś po 14 dniach – 100%.
7 Por. wyr. SO w Białymstoku z 11.12.2013 r., II Ca 1088/13, Legalis, D. Maśniak, Komentarz do art. 28 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych [w:] M. Serwach (red.), Prawo ubezpieczeń gospodarczych. Komentarz. Tom I. Komentarz do przepisów prawnych o funkcjonowaniu rynku ubezpieczeń, Lex Nr 8062/2010.
8 D. Maśniak, O zasadności i skutkach klauzuli prolongacyjnej w obowiązkowych ubezpieczeniach komunikacyjnych, Gdańskie Studia Prawnicze 2018, s. 325.
9 Np. w razie cofnięcia zakładowi zezwolenia na prowadzenie działalności bądź też w przypadku jego upadłości bądź likwidacji (art. 28 ust. 2, art. 46 ust. 2, art. 62 ust 2) czy też oddalenia lub umorzenia postępowania upadłościowego, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego albo w przypadku zarządzenia likwidacji przymusowej zakładu ubezpieczeń, jeżeli roszczenia osób uprawnionych nie mogą być pokryte z aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, do zadań Funduszu (art. 98 ust. 2 UbezpObowU).
10 Por. wyr. WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 12.1.2012 r., II SA/Go 743/11, Legalis.
11 Por. uzasadnienie wyroku TK z 23.4.2002 r., K 2/01 OTK ZU 3A/2002, poz. 27 zapadłym wprawdzie na tle przepisów o karach pieniężnych z nieobowiązującej już ustawy o działalności ubezpieczeniowej, jednak istota i mechanizm opłat z ustawy o działalności ubezpieczeniowej i ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych jest tożsamy.
12 W. Czachórski, Prawo zobowiązań w zarysie, Warszawa 1968, s. 10.
13 T. jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 2357 ze zm.
14 Wyr. TK z 14.4.2015 r., P 45/12 OTK-A Nr 4/2015, poz. 46.
15 Najogólniej mówiąc, bankowy tytuł egzekucyjny stanowił narzędzie tytułem wykonawczym, uprawniające do wszczęcia postępowania egzekucyjnego względem dłużnika banku bez potrzeby przeprowadzania odrębnego procesu. Por. szerzej: M. Bączyk [w:] M. Stec (red.), Prawo umów handlowych, System prawa handlowego, t. 5, Warszawa 2017, s. 928–943.
16 A. Janiak, Przywileje bankowe w prawie polskim, Kraków 2003, s. 69.
17 A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1996, s. 29 i 100; W. Czachórski, Prawo zobowiązań…, op. cit., s. 10.
18 Dz.U. z 1990 r. Nr 59, poz. 344.
19 Wyrażającej się głównie poprzez wypłatę osobom poszkodowanym w prawem przewidzianych sytuacjach – por. F. Małysz, Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, MoP Nr 1/1997, s. 11.
20 Por. wyrok TK z 18.4.2000 r., K 23/99, OTK Nr 3/2000, poz. 89.
21 Nakładanie kar pieniężnych jest powszechnym i koniecznym środkiem represji za niedopełnienie wynikającego z przepisu prawa obowiązku. Przychylić należy się do głosów, już powoływanych w treści niniejszego artykułu, że brak jakiejkolwiek sankcji staje się naturalnym przyczynkiem do ignorowania obowiązku prawnego.