Naczelna Rada Sądownicza w Hiszpanii a projekty zmian Krajowej Rady Sądownictwa w Polsce

Aktualnie Rada jest najwyższym konstytucyjnym organem zwierzchnim w ramach sądowniczej władzy⁶. Zgodnie bowiem z art. 122 ust. 2 Konstytucji Hiszpanii, Rada jest organem kierowniczym sądownictwa. Rada wykonuje swoje uprawnienia na terytorium całego kraju zgodnie z Konstytucją i odpowiednią ustawą. Organami CGPJ są: prezes (Presidente), wiceprezes (Vicepresidente), plenum (Pleno) oraz komisje: stała (Comisión Permanente), dyscyplinarna (Comisión disciplinaria), równouprawnienia (Comisión de igualdad) oraz budżetowa (Comisión de Asuntos Económicos). Ich zadania obejmują zarządzanie wymiarem sprawiedliwości, wykonywanie postanowień komisji stałej, rozpatrywanie spraw nominacji sędziowskich, postępowań dyscyplinarnych, analiz i sprawozdań, szkoleń, aż po realizację budżetu. Konstytucja stanowi bowiem, że do kompetencji Rady w szczególności należy: powoływanie sędziów, nadzór, awanse i odpowiedzialność dyscyplinarna (art. 122 ust. 2 Konstytucji Hiszpanii).

Pomijając w tym miejscu rozważania szczegółowe dotyczące systemu wyborów sędziów przynależących do Carrera Judicial należy wyraźnie podkreślić, że sędziów wybiera CGPJ, która przedstawia jednego kandydata celem wydania Real Decreto. Ani król, ani minister sprawiedliwości nie ma kompetencji do wyboru jednego spośród kilku kandydatów, bo Rada przedstawia tylko jednego wybranego przez siebie. W doktrynie i piśmiennictwie hiszpańskim nie są znane ani rozważane przypadki odnoszące się do niepowołania sędziów. W praktyce również nie miały miejsca sytuacje odmowy powołania sędziego przynależącego do Carrera Judicial przez króla (wydania Real Decreto), który został przedstawiony przez CGPJ⁸.

Rada ma siedzibę CGPJ w Madrycie, składa się z przewodniczącego (który równocześnie jest Prezesem Sądu Najwyższego), zastępcy przewodniczącego oraz z 20 członków. Prezes Sądu Najwyższego jest zawsze zarazem Prezesem tej Rady i utożsamia władzę sądowniczą ze wszystkimi honorami. Może on być ponownie wybrany i nominowany jeden raz. Jeśli chodzi o 20 członków Rady, to 12 z nich powołuje się spośród sędziów wszystkich kategorii na zasadach ustalonych przez ustawę organiczną (ustrojową). Ośmiu z nich wybieranych jest spośród innych prawników (nie sędziów) o uznanej kompetencji z co najmniej 15-letnim stażem (art. 122 ust. 3 Konstytucji Hiszpanii). Tyle Konstytucja. W praktyce funkcje i sposób wyboru 12 „sędziowskich” członków Rady w Hiszpanii od lat jest przedmiotem wielu kontrowersji i szeregu modyfikacji ustawy organicznej oraz aktów wykonawczych. Od momentu powstania w Hiszpanii w 1978 r. CGPJ istniały 3 kolejne modele wybierania i wyznaczenia jej członków oraz określenia kompetencji ustanowione w 1980, 1985 i ostatnio w 2013 r., a dodatkowe modyfikacje w ramach tych modeli miały miejsce w 1994, 2001 i 2007 r.⁹ Doświadczenie ostatnich lat wskazuje, że w Hiszpanii nie jest oczywiste, czy parlament powinien zgłaszać kandydatów, a tym bardziej oceniać oraz wybierać członków Rady, co potwierdzają kolejne zmiany legislacyjne, szeroka dyskusja w piśmiennictwie¹⁰ czy ocena dokonana w Justice Scoreboard EU 2016 r.¹¹ w odniesieniu do postrzegania niezawisłości sędziowskiej w Hiszpanii, w tym przez pryzmat sposobu wyboru i kompetencji Rady. Na marginesie można jedynie dodać, że konstrukcyjnie nigdy nie wyodrębniało się i nie wyodrębnia w Radzie żadnych dwóch odrębnych Zgromadzeń z podziałem na sędziów i „nie sędziów”.

Systemy wyboru dwunastu „sędziowskich” członków Naczelnej Rady Sądowniczej w okresie od 1978 r. do 2016 r. i ich ocena

Podkreślić przy tym należy z całą mocą, że w Hiszpanii u podstaw przekazania kompetencji do wyboru członków Rady Kortezom leżało powstanie nowej Konstytucji w 1978 r. i w efekcie utworzenie Rady, na rzecz której przeniesiono funkcje kierownicze i zarządzania w odniesieniu do sądownictwa¹². Dodatkowo w 1980 r. do dotychczasowych kompetencji Rady (powoływanie sędziów, awansowanie, nadzór i ocena odpowiedzialności dyscyplinarnej) doszły nowe (dotychczas należące do Ministerstwa Sprawiedliwości), jak zgłaszanie propozycji i ocena organizacji sądownictwa, w tym zmiany okręgów sądowych, czy w odniesieniu do wysokości wynagrodzeń sędziów, a nawet urzędników sądowych (powyższe dodatkowo kompetencje ulegają zmianom przy uwzględnieniu swoistych tendencji separatystycznych poszczególnych regionów i aktualnie zostaną przeniesione w różnych zakresach na Wspólnoty Autonomiczne, Ministerio Fiscal, czy stanowią kompetencję współdzieloną przez Radę z Ministerstwem Sprawiedliwości).