Konferencja „Kierunki reform sądownictwa w społecznych projektach ustaw Stowarzyszenia Sędziów Polskich IUSTITIA”, Senat RP, 25.4.2024 r.

¹ Por. Społeczne projekty ustaw służące odbudowie wymiaru sprawiedliwości: https://www.profinfo.pl/spoleczne-projekty-ustaw

² Zarządzanie sądownictwem wymaga przyznania określonych kompetencji organowi zarządzającemu, na co zwróciła uwagę Rada Konsultacyjna Sędziów Europejskich (CCJE) w Opini Nr 10(2007) do wiadomości Komitetu Ministrów Rady Europy, pt. „Rady Sądownictwa w służbie społeczeństwa” (https://rm.coe.int/168074744c ). W pkt 42 tej Opinii zaleca się, aby Rada Sądownictwa zagwarantowała realizowane w sposób niezależny od władzy ustawodawczej i wykonawczej następujących zadań: wybór i nominowanie sędziów; awansowanie sędziów; ocena sędziów; sprawy dyscypliny i etyki; szkolenie sędziów; kontrola i zarządzanie budżetem sądownictwa i Rady; administracja i zarządzanie sądami; ochrona wizerunku sędziów; przekazywanie opinii innym organom władzy Państwa co funkcjonowania sądownictwa i Rady; współpraca z innymi właściwymi organami na poziomach krajowym, europejskim i międzynarodowym; odpowiedzialność wobec społeczeństwa: przejrzystość, odpowiedzialność, sprawozdawczość. Zalecenia te zostały powtórzone także w ostatnich dokumentach Rady Konsultacyjnej Sędziów Europejskich (zob.: Opinia Nr 24 na temat ewolucji Rad Sądownictwa i ich roli dla niezależnych i bezstronnych systemów sądowych (2021) (https://rm.coe.int/opinion-no-24-2021-of-the-ccje-pl/1680a59ec7).

³ Por. P. Castillo-Ortiz (2023) Judicial Governance and Democracy in Europe, Springer 2023, https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-031-20190-5, p. 2.

⁴ Co do pojęcia zarządzania sądownictwem zob. również K. Gajda-Roszczynialska, K. Markiewicz, Is there a European model for the governance by National Judicial Councils? (Existe um modelo europeu para a governança dos Conselhos Judiciários Nacionais?), Revista de Processo, São Paulo 2024, Nr 347, s. 287 i n.; K. Gajda-Roszczynialska, K. Markiewicz, Toward a general model of the judicial governance in the European Union, M. Bustamante Rúa, L. Alfaro Valverde (red.): Independencia Judical en el Tercer Milenio : Call for papers del XVII Congreso Mundial de Derecho Procesal, 2023, Lima, Palestra Editores, s. 151–171.

⁵ Szerzej zob. K. Markiewicz, Nadzór Ministra Sprawiedliwości nad sądami i sędziami – de lege lata i de lege ferenda, w: Aurea praxis, aurea theoria. Ksiąga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, red. J. Gudowski, K. Weitz, t. II, Warszawa 2011, s. 2909–2940; K. Dziedzic, Jaki powinien być nadzór nad sądami, Iustitia Nr 3/2023, s. 133 i n.

⁶ K 45/07, OTK-A 2009, Nr 1, poz. 3.

⁷ K 31/12, OTK-A 2013, Nr 8, poz. 121.

⁸ Zob. glosy do wyroku z 15.1.2009 r.: K 45/07, P. Sarnecki, Krajowa Rada Sądownictwa, 2009, Nr 3, s. 51–55 i W. Jakimko, Przegląd Sejmowy 2010, Nr 2(97), s. 155–165 oraz K. Markiewicz, Nadzór Ministra Sprawiedliwości nad sądami i sędziami – de lege lata ide lege ferenda, w: Aurea praxis, aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, red. J. Gudowski, K. Weitz, T. II, Warszawa 2011, s. 2909–2940; B. Banaszak, Uwagi o zgodności z Konstytucją znowelizowanego prawa o ustroju sądów powszechnych, Przegląd Sejmowy 2012, Nr 5, s. 67–88; B. Zdziennicki, Znaczenie orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego dla umacniania pozycji władzy sądowniczej, w: Rola orzecznictwa w systemie prawa, red. T. Giaro, Warszawa 2016, Lex/el 2023.

⁹ P. Castillo-Ortiz (2019). The politics of implementation of the judicial council model in Europe. European Political Science Review 11, 503–520, https://doi.org/10.1017/S1755773919000298, p. 509; C. Guarnieri (2004), Appointment and career of judges in continental Europe: the rise of judicial self-government, Legal Studies 24 (1–2), p. 169; N. Garoupa, and T. Ginsburg (2009a), Guarding the guardians: judicial councils and judicial independence, American Journal of Comparative Law 57, p. 57.

¹⁰ K. Lenaerts, New Horizons for the Rule of Law Within the EU, „German Law Journal” Nr 21/2020, p. 29.

¹¹ Pojęcie zarządzania sądownictwem pojawia się w art. 2 ust.1 społecznego projektu ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.

¹² P. Castillo-Ortiz (2023), Judicial Governance and Democracy in Europe, Springer 2023, https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-031-20190-5, p. 2.

¹³ A. Pozas-Loyo, J. Rios-Figueroa (2010), The politics of amendment processes: supreme court influence in the design of judicial councils. Tex Law Rev 89:1807–1834.

¹⁴ G. Lurie, A. Reichman, Y. Sagy (2020), Agencification and the administration of courts in Israel. Regul Gov 14:718–740, https://doi.org/10.1111/rego.12236.

¹⁵ K. Gajda-Roszczynialska, K. Markiewicz, Toward a general model of the judicial governance in the European Union, M. Bustamante Rúa, L. Alfaro Valverde (red.), Independencia Judical en el Tercer Milenio: Call for papers del XVII Congreso Mundial de Derecho Procesal, 2023, Lima, Palestra Editores, s. 151–171.

¹⁶ M. Cappelletti, Who Watches the Watchman? A Comparative Study on Judicial Responsibility, The American Journal of Comparative Law, Winter, 1983, 31:1, p. 60.

¹⁷ Co do argumentów za i przeciw zob. K. Gajda-Roszczynialska, K. Markiewicz, Is there a European model for the governance by National Judicial Councils? (Existe um modelo europeu para a governança dos Conselhos Judiciários Nacionais?), Revista de Processo, São Paulo 2024, Nr 347, s. 287 i n.; K. Gajda-Roszczynialska, K. Markiewicz, Toward a general model of the judicial governance in the European Union, M. Bustamante Rúa, L. Alfaro Valverde (red.), Independencia Judical en el Tercer Milenio: Call for papers del XVII Congreso Mundial de Derecho Procesal, 2023, Lima, Palestra Editores, s. 151–171.

¹⁸ Zob. B. Banaszak, Prawo konstytucyjne, Warszawa 2001.

¹⁹ P 6/99, OTK ZU Nr 7/1999, poz. 164.

²⁰ Por. wyrok z 18.2.2004 r., K 12/03, OTK ZU Nr 2/A/2004, poz. 8.

²¹ Wyrok TK z 18.7.2007 r., K 25/07, OTK ZU Nr 7/A/2007, poz. 80.

²² Wyrok TK z 16.4.2008 r., K 40/07.

²³ OTK ZU Nr 10/A/2007, poz. 129.

²⁴ Nie jest to tylko stanowisko Trybunału. Warto w tym miejscu przywołać poglądy przedstawione w trakcie prac Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego, przy redagowaniu art. 186 Konstytucji, konstytuującego KRS. Podczas posiedzenia podkomisji redakcyjnej, zagadnień ogólnych i przepisów wprowadzających Konstytucję (18, 19 i 20.1.1995 r., Biuletyn KKZN Nr XI, s. 325–327), stwierdzono m.in., że troska o niezależność sądów i niezawisłość sędziów w stosunku do innych władz wymaga podkreślenia w tekście Konstytucji, a podkreśleniem tego obowiązku KRS w założeniu ustrojodawcy jest właśnie „stanie na straży” (głosy przedstawiciela Prezydenta PR prof. A. Rzeplińskiego i eksperta Komisji prof. P. Winczorka oraz członków Komisji senatora H. Rota i posła J. Ciemniewskiego). Tezy te znalazły potwierdzenie w czasie obrad Komisji Konstytucyjnej 27.9.1995 r. oraz 20.8.1996 r. (Biuletyny KKZN Nr XXV, s. 71–72 oraz Nr XXXVIII, s. 109–110) i w konsekwencji w tekście uchwalonej Konstytucji. Tak T. Ereciński, J. Gudowski, L. Iwulski, Komentarz do prawa o ustroju sądów powszechnych i ustawy o Krajowej radzie Sądownictwa, J. Gudowski (red.), Warszawa 2002; K. Kozłowski, P. Tuleja, Ewolucja ustrojowej pozycji sądów a konstytucyjne zadania krajowej Rady Sądownictwa, 2018.

²⁵ P. Tuleja, Konstytucyjny status Krajowej Rady Sądownictwa, w: Krajowa Rada Sądownictwa, XX-lecie działalności, Warszawa 2010, red.

²⁶ P. Tuleja, s. 69.

²⁷ Tamże, s. 83.

²⁸ Tamże, s. 69.

²⁹ Tamże, s. 63.

³⁰ Por. wyroki NSA z 6.5.2021 r. w sprawach: II GOK 2/18, II GOK 3/18, II GOK 5/18, II GOK 6/18, II GOK 7/18; z 21.9.2021 r. w sprawach: II GOK 8/18, II GOK 10/18, II GOK 11/18, II GOK 12/18, II GOK 13/18 i II GOK 14/18 oraz 11.10.2021 r. w sprawach 9/18 oraz II GOK 15/18, II GOK 16/18, II GOK 17/18, II GOK 18/18, II GOK 19/18, II GOK 20/18 i post. SN III CZP 25/19, uchwała trzech połączonych Izb z 23.1.2020 r., BSA I-4110-1/20 uchwała SN(7) z 2.6.2022 r., I KZP 2/22, OSNK 2022, Nr 6, poz. 22). W orzecznictwie ETPCz, TSUE oraz sądów krajowych – SN i NSA jednoznacznie stwierdza się, że obecna KRS nie daje wystarczających gwarancji niezależności od organów władzy wykonawczej i władzy ustawodawczej w procedurze powoływania sędziów (zob. np. wyroki ETPCz z 22.7.2021 r., Reczkowicz przeciwko Polsce, skarga Nr 43447/19; z 8.11.2021 r., Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce, skargi Nr 49868/19 i 57511/19; z 3.3.2022 r., Advance Pharma sp. z o.o. przeciwko Polsce, skarga Nr 1469/20; wyroki TSUE z 19.11.2019 r. w połączonych sprawach C-585/18, C-624/18 i C-625/18, AK przeciwko Krajowej Radzie Sądownictwa oraz CP i DO przeciwko Sądowi Najwyższemu, EU:C:2019:982; z 2.3.2021 r. w sprawie C-824/18, A.B., C.D., E.F., G.H. i I.J. przeciwko Krajowej Radzie Sądownictwa, EU:C:2021:153; z 6.10.2021 r., C-487/19 W.Ż., ECLI:EU:C:2021:798; uchwała SN pełny skład SN – Izba Cywilna, Karna oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 23.1.2020 r., BSA I-4110-1/20, OSNKW 2020, Nr 2, poz. 7). Wynika to również z decyzji Komitetu Ministrów Rady Europy przyjętej na jego 1468. Posiedzeniu, https://www.consilium.europa.eu/pl/meetings/

³¹ Por. The ENCJ Compendium on Councils for the Judiciary. Opinię Rady Wykonawczej Europejskich Sieci Rad Sądownictwa” (ENCJ) na temat projektów ustaw przedstawionych przez rząd polski z 30.1.2017 r., Podstawowe zasady niezależności sądów i niezawisłości sędziów zatwierdzone przez Zgromadzenie Ogólne ONZ (rezolucje: 40/32 z 29.11.1985 r. i 40/146 z 13.12.1985 r.) oraz Zalecenia Nr R(94) Komitetu Ministrów dla Państw Członkowskich Rady Europy dotyczące niezawisłości, sprawności i roli sędziów (przyjętych przez Komitet Ministrów 13.10.1994 r.), Europejską Karta Ustawowych Zasad dotyczących Sędziów (dostępna na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości: http://bip.ms.gov.pl/pl/ministerstwo/wspolpraca-miedzynarodowa/wspolpraca-europejska/europejskie-standardy-prawne-dotyczace-sedziow/).

³² W ujęciu historycznym należy zauważyć, że przed 2018 r. zarzucano systemowi wyboru do KRS, że deprecjonował on rolę sędziów sądów rejonowych. W wyniku zmian równowaga została zaburzona w drugą stronę, albowiem w wyniku zmian z 2018 r. w skład Krajowej Rady Sądownictwa weszli niemal wyłącznie sędziowie sądów rejonowych.

³³ Tłumaczenie Tomasz Posłuszny.

³⁴ W chwili obecnej holenderski kodeks karny przewiduje wyłącznie kary maksymalne, natomiast w przypadku wszystkich przestępstw dolna granica wymiaru kary zależy od uznania sędziego, który może w ogóle odstąpić od wymierzenia kary (przyp. tłumacza).

³⁵ Tłumaczenie Tomasz Posłuszny.

³⁶ Council of Europe European Commission for the efficiency of justice – Komisja Europejska ds. Skuteczności Wymiaru Sprawiedliwości Rady Europy (przypis tłumacza).