Gwarancja dostępu do sądu w sprawie opartej na przepisach ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie
Doręczenie na podstawie art. 5606 § 4 KPC
W przypadku doręczenia pisma na podstawie art. 5606 KPC doręczenie ma być dokonane przez Policję lub Żandarmerię Wojskową (art. 131 § 11 KPC). Tym samym realizacja tej czynności nastąpi zgodnie z ogólnymi przepisami Kodeksu postępowania cywilnego. Wobec czego w pierwszej kolejności powinna mieć miejsce próba wręczenia pisma adresatowi. Oddania go do jego rąk przy uwzględnieniu postanowienia art. 133 § 1 KPC co do powinności doręczenia pisma stronie i osobiście – jej.
W razie niezastania adresata w mieszkaniu, pismo mogłoby zostać wręczone dorosłemu domownikowi, a gdyby jego nie było, to w dalszej kolejności administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi. Przy czym przesłanką doręczenia pisma w takim przypadku jest oświadczenie woli i wiedzy tych osób co do odbioru pisma dla adresata z zobowiązaniem się do oddania go adresatowi. Ale zarazem osoby te nie mogą być przeciwnikami adresata w sprawie – art. 138 § 1 KPC. Natomiast w postępowaniu prowadzonym w związku z postanowieniem art. 11a ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie9, osoba dotknięta przemocą może żądać, aby sąd zobowiązał członka rodziny wspólnie zajmującego mieszkanie – który swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie – do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazał zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Sytuację tę należałoby tym samym mieć na względzie przy ewentualnej decyzji o zastępczym doręczeniu na podstawie art. 138 § 1 KPC. Właściwe stałoby się wobec tego wykluczanie takiego doręczenia do rąk domowników uczestnika postępowania, przez co wyłączenie obejmowałoby także pozostałe osoby wymienione w art. 138 § 1 KPC. Zgodnie jednak z § 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 6.5.2020 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym10, doręczenie adresatowi za pośrednictwem dorosłego domownika, administracji domu, dozorcy domu lub sołtysa, o którym mowa w art. 138 § 1 KPC, nie może być stosowane, jeśli sąd wysyłający umieścił na stronie adresowej przesyłki napis wyłączający taki sposób doręczenia w ogóle lub w stosunku do oznaczonych osób.
Z kolei takie doręczenie zastępcze mogłoby nastąpić z uwagi na konieczność podjęcia przez tego doręczyciela czynności ustalających fakt zamieszkiwania strony pod wskazanym adresem, gdy nie zastano jej przy próbie doręczenia.
Ale sposób postępowania doręczyciela jest w tym wypadku odmienny. Gdy próba doręczenia pisma stronie okazała się bezskuteczna, a zgodnie z ustaleniami Policji lub Żandarmerii Wojskowej adresat zamieszkuje pod wskazanym adresem, w oddawczej skrzynce pocztowej adresata umieszczają one zawiadomienie o podjętej próbie doręczenia wraz z informacją o możliwości odbioru pisma (art. 5066 § 4 zd. 1 KPC).
Nie wprowadził tutaj ustawodawca żadnego ograniczenia co do zakresu próby doręczenia pisma. W przypadku art. 139 § 1 KPC zaznaczono wyraźnie niemożność doręczenia w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających ten przepis. Tymczasem w art. 5606 § 4 zd. 3 KPC ustawodawca zaznaczył, że jeżeli pod wskazanym adresem zastano dorosłego domownika niebędącego osobą dotkniętą przemocą w rodzinie to, poucza się go tylko dodatkowo o możliwości odbioru przez adresata pisma z miejsca jego złożenia.
W związku z tym, że mamy do czynienia z odrębną regulacją sposobu doręczenia pisma w razie niezastania adresata, należy stwierdzić, że dopuszczalność doręczenia zastępczego na podstawie art. 138 § 1 KPC została w ogóle wyłączona. Przy wprowadzonym nakazie zachowania Policji (Żandarmerii Wojskowej) w postaci pouczenia dorosłego domownika o odbiorze pisma, które następnie odsyła się do sądu, nie ma miejsca na podjęcie przez nią próby doręczenia tego pisma dorosłemu domownikowi. A tym samym wobec treści art. 138 § 1 KPC także pozostałym wymienionym tam osobom.
Pozostaje jeszcze do rozważenia możliwość podjęcia przez Policję (Żandarmerię Wojskową) próby doręczenia pisma w miejscu pracy strony (art. 135 § 1 w zw. z art. 138 § 2 KPC) wraz z doręczeniem zastępczym w trybie z art. 138 § 2 KPC. Dla podjęcia takich działań konieczna byłaby wcześniejsza decyzja sądu o skierowaniu pisma dla strony na adres miejsca pracy (§ 3 DorPismSądR). Wprowadzony w art. 5606 § 4 KPC nakaz zachowania Policji (Żandarmerii Wojskowej) przy dokonywaniu czynności doręczenia w miejscu zamieszkania z postanowieniem o zwrocie pisma przy braku jego wręczenia adresatowi, wyklucza również taki sposób doręczenia – w miejscu pracy.
W podsumowaniu tej części właściwe staje się stwierdzenie, że wobec szczególnego uregulowania czynności doręczenia w art. 5606 § 3 i 4 KPC wyłączony będzie inny sposób dokonania tej czynności przez Policję (Żandarmerię Wojskową). Wobec czego takie doręczenie może nastąpić tylko w miejscu zamieszkania adresata, i tylko poprzez wręczenie mu pisma albo jego zwrot do sądu z zawiadomieniem o możliwości odbioru przesyłki.