Formularze uzasadnień wyroków w sprawach karnych – pożądany model uzasadnienia wyroku, czy jego karykatura?
Analiza doświadczeń praktycznych i ankieta środowiskowa z postulatami de lege ferenda
Wyniki ankiety ogólnopolskiej
Po zaprezentowaniu opinii osób, z którymi mam kontakt bezpośredni, przejdźmy do wyników ankiety ogólnokrajowej, w której odpowiedzi na zadane pytania anonimowo udzielali przedstawiciele trzech grup zawodowych, w tym sędziowie, adwokaci i prokuratorzy.
Nieskromnie muszę stwierdzić, że ankieta przeprowadzona przeze mnie we współpracy z Naczelną Radą Adwokacką (tu wyrażam podziękowania dla Pana Prezesa Przemysława Rosatiego za możliwość dotarcia z ankietą do tej grupy zawodowej) ma o wiele wyższy poziom reprezentatywności, niż wspomniana ankieta KSSiP, w której odpowiedzi udzielało tylko 82 respondentów. W ankiecie przeprowadzonej przeze mnie, swoją opinię wyraziło bowiem ponad 600 profesjonalnych prawników.
W tym miejscu pragnę podziękować wszystkim, którzy wzięli udział w ankiecie. Udało się zebrać opinie od bardzo reprezentatywnej grupy adwokatów, prokuratorów, sędziów pracujących na wszystkich szczeblach sądownictwa i z terenu całego kraju. Jednocześnie pragnę przeprosić osoby, których głos nie został ekspediowany do systemu. W pewnym przedziale czasu z powodów technicznych nie było możliwe przyjmowanie ankiet i dopiero po upływie kilkudziesięciu godzin udało się rozwiązać ten problem informatyczny i przywrócić tę możliwość.
Wyniki liczbowe ankiet
Wśród grupy sędziów generalna ocena regulacji wprowadzającej obowiązek stosowania formularzy była następująca. Pozytywnie oceniło ją 33% ankietowanych, negatywnie – 51%, neutralnie – 16%.
Na pytanie, czy uzasadnienia w tej formie stały się bardziej czytelne i przejrzyste, 30% ankietowanych udzieliło odpowiedzi twierdzącej, a aż 70% – przeczącej.
Na kolejne pytanie „Czy uzasadnienia na obowiązujących szablonach sporządza się łatwiej niż uzasadnienia tradycyjne, czy też ramy formularzy stanowią utrudnienie przy sporządzaniu uzasadnienia?”, odpowiedzi były następujące:
1) formularze ułatwiają sporządzenie uzasadnienia – 34%;
2) formularze utrudniają sporządzenie uzasadnienia – 57%;
3) formularze nie mają wpływu na proces generowania tekstu uzasadnienia – 8%.
Na pytanie „Czy sporządzenie uzasadnienia na formularzu może naruszyć – przynajmniej w części spraw – rzetelność procesu?” odpowiedzi twierdzącej udzieliło 52% ankietowanych, przeczącej 47%. Z ankietowanych 30% w praktyce orzeczniczej odstępowało od stosowania formularza uzasadnienia, pozostałym się to nie zdarzało. Jedynie 2% ankietowanych przyznało, że niestosowanie art. 99a § 1 KPK było przedmiotem zainteresowania i kontroli organów powołanych do nadzoru administracyjnego.
Na pytanie „Czy powinna zostać wprowadzona fakultatywność stosowania formularzy?” odpowiedzi były następujące:
1) tak – 66%;
2) nie – 14%;
3) nie mam zdania – 5%;
4) powinna nastąpić całkowita eliminacja formularzy z procedury karnej, a art. 99a § 1 KPK powinien być uchylony – 14%.
Skonkludować zatem można, że aż 80% sędziów widzi konieczność zmiany legislacyjnej w zakresie art. 99a § 1 KPK.
Wśród grupy adwokatów i prokuratorów oceny negatywne całkowicie dominowały.
W tej grupie generalnie negatywną ocenę art. 99a § 1 KPK wyraziło aż 85%(!) ankietowanych, 6% pozytywną i 9% neutralną.
Na pytanie, czy uzasadnienia w tej formie stały się bardziej czytelne i przejrzyste, 10% ankietowanych udzieliło odpowiedzi twierdzącej, a aż 90% (!) – przeczącej.