Autorstwo prywatnej korespondencji mailowej w świetle analizy konwersacyjnej oraz umiejętności edycji tekstu elektronicznego
Wybór metodologii w kontekście ustaleń analizy konwersacyjnej genologii lingwistycznej
Zastosowana metodologia związana jest z analizą stylistyczną, w której wykorzystany został dorobek analizy konwersacyjnej4 oraz genologii lingwistycznej. Analiza konwersacyjna, mimo że pierwotnie przeznaczona była jedynie do opisu wypowiedzi mówionych, współcześnie wykorzystywana jest do badania pisanej komunikacji dialogowej, np. listów prywatnych5 oraz gatunków internetowych6. Mail nieoficjalny jest wariantem tekstu, który jest realizowany w formie zbliżonej do korespondencji prywatnej, czyli z przewagą elementów pisanych, lub w wersji konwersacyjnej, czyli bliższej komunikacji mówionej – rozmowie potocznej. Stąd w jednym z artykułów na temat gatunku autorka nazwała mail „hybrydą mowy i pisma”7. Analiza konwersacyjna pozwala zobaczyć tekst w perspektywie analizy całego dyskursu (czyli łańcucha powiązanych wypowiedzi), a nie jedynie w izolacji. Umożliwia ocenę zaangażowania uczestników komunikacji (np. ich wkład konwersacyjny, czyli liczbę i długość poszczególnych wypowiedzi, inicjowanie i podtrzymywanie kontaktu).
W odniesieniu do cech gatunkowych maila porównane zostały następujące wyznaczniki gatunku realizowane w badanym materiale: intencje, czyli wyrażone językowo cele komunikacyjne poszczególnych wypowiedzi (na podstawie ich tematyki oraz zidentyfikowanych aktów mowy8); struktura tekstów: ich długość i segmentacja; stopień opracowania tekstu zależny od tempa pisania, sytuacji emocjonalnej piszącego, jego wykształcenia, cech osobniczych języka czy nastawienia na fałszowanie.
Analiza przedstawionych do ekspertyzy materiałów pochodzących od trzech nadawców polegała na: wstępnym opisie materiału, który obejmuje osadzenie analizowanych maili w przebiegu całej korespondencji oraz krótką prezentację tematyki tekstów; analizie długości i struktury tekstów; ocenie umiejętności edycji tekstu w edytorze oraz analizie tekstów w perspektywie gatunkowej.
Analiza korespondencji B.G.
Wstępny opis materiału
Korespondencja, w której uczestniczyła B.G., zaczyna się 29.1.2014 r., ale z treści maila wynika, że nie jest to pierwszy kontakt między interlokutorami („I nic się nie odzywasz…”). Cała korespondencja obejmuje dziewięć ogniw w analizowanym materiale, z czego B.G. siedem razy była nadawcą maila, czyli inicjowała komunikację (por. „I nic się nie odzywasz…”; „No napisz coś ja wiem że Ciebie gryzie to że zostawiłeś Małpę…”); a dwukrotnie B.G. była adresatką korespondencji od X.Y. (por. Tabela 1).
Tematyka korespondencji B.G. i jej intencje nadawcze
Pierwszy mail B.G. zbudowany jest z dwóch segmentów tematycznych, z których pierwszy dotyczy spraw służbowych, a drugi prywatnych. Późniejsza korespondencja kontynuowana jest w maju i dotyczy już tylko kwestii prywatnych: 1/1 – prośba o przesłanie dokumentów; zachęta do zwierzeń, kontaktu i odświeżenia znajomości; 9/2 – informacja o planie odzyskania pieniędzy za zdjęcie i przekazania 25 tys. A.Z.; 20/3 – informacja o ślubie A.Z.; 33/4 – wyrażenie złości z powodu ujawnienia źródła informacji, jakim była B.G.; 36/5 – pogróżki w stosunku do X.Y.; 37/6 – informacja i zachęta X.Y. do spotkania z A.Z.; 38/7 – wyrażenie złości w stosunku do X.Y.
W korespondencji B.G. można wydzielić kilka etapów. Konwersacja dotycząca związku z X.Y. i A.Z. zaczyna się z inicjatywy B.G., która zachęca go do kontaktu, gdyż martwi się o niego („I nic się nie odzywasz już się martwię co ty samobója szczeliłeś czy co?”), zna jego sytuację, a na podstawie relacji przyjaciółki wie także o wspólnych przeżyciach pary („a ponoć kiedyś w górach byliście tacy szczęśliwi …………..opowiadała”). Kolejne maile z informacjami o planie B.G. oraz o ślubie realizują charakterystyczne dla rozmów prywatnych nastawienie na współpracę między interlokutorami. Mail z 28.5. należy już do innego etapu komunikacji, który naznaczony jest konfliktem z powodu tego, że X.Y. wyjawił A.Z., kto jest jego informatorem. W mailu z 28.5. styl wypowiedzi staje się agresywny, pojawiają się przekleństwa i inwektywy (np.: „Co Ty odpierdalasz jaki TY KURWA fałszywy jesteś miałeś nic nie mówić A.9, że się kontaktujemy Tobie nigdy nie”; „bo jesteś dupek skończony skarżypyta jeden”), a pod wpływem informacji X.Y. o planowanym kontakcie z rodzicami A.Z. w kolejnym mailu (29.5.) zawarta jest groźba: „teraz to ja powiem C. to odwiedzi Twoich rodziców, żonkę i syneczka bo tak zapowiedział jak nie zostawisz w spokoju jej no to może dzisiaj wpadnie na kawkę co ………. do nich ze znajomymi co ?” Mail kończy się informacją o zerwaniu kontaktu („NIE PISZ WIĘCEJ DO MNIE”). Później jednak pojawiają się kolejne maile, a nawet oferta pomocy: informacja o możliwości spotkania X.Y. i A.Z.
Kulminacyjny moment w tej konwersacji stanowi groźba skierowana do X.Y. Należy ją odczytać w świetle wcześniejszych maili pisanych jeszcze w spokojnym tonie (29.1. – „mnie to nie ściemniaj poznałam się na tych Twoich numerach no i mam info i wywiad dobry.”; „Daj znać to może jak teraz C. wyjedzie na Wschód z tymi SWOIMI GORYLAMI to się uda nam wypić.”). Budowaniu nastroju grozy służy też napisany w nieco dziecięcej stylistyce fragment: „więc wymyśliłam plan mam takie rzeczy tylko to co Ci prześle to jest coś strasznego tylko błagam nikt się nie może dowiedzieć od kogo to masz przenigdy nawet gdyby Cię torturował”. Podobne sformułowanie znajdujemy w mailu z 28.5.: „bo jesteś dupek skończony skarżypyta jeden”.
Analiza długości i struktury maili B.G.
Długość maili B.G.
Łączna długość siedmiu maili B.G. obejmuje: 885 wyrazów, 3993 znaków bez spacji, 4866 znaków ze spacjami. Średnia długość zdania – 34,03 (najmniejsza – 22,5, a największa – 228). Dla porównania wkład konwersacyjny X.Y. w tę rozmowę wynosi: 35 wyrazów, 195 znaków bez spacji, 228 znaków ze spacjami. B.G., co prawda, w mailu z 19.5.2015 r. pisze: „Sorki ale ostatni raz chyba pisze bo już chyba będzie niezręcznie”, potem jednak wysyła jeszcze pięć maili. Na podstawie danych ilościowych zaangażowanie B.G. w korespondencję z X.Y., a tym samym jej wkład konwersacyjny, trzeba ocenić jako zdecydowanie większy.
Struktura i segmentacja maili B.G.
Wśród siedmiu tekstów B.G. kilka ma pełną ramę metatekstową, czyli segment otwierający w postaci wypełnionego pola tematu (ślub, fałszywiec) lub formuły adresatywnej (Hejeczka, Hejka) oraz segment zamykający w postaci formuły finalnej (Sorki sorki sorki), wydzielonej w nowym wersie formuły finalnej (Spadaj) czy podpisów (B., B. 
). W obrębie tekstów dłuższych niż jednozdaniowe zastosowany został podział na akapity. Do znaków segmentacji tekstu pisanego w analizowanym materiale można zaliczyć: stosowanie znaków interpunkcyjnych, w tym kropki i pytajnika, czasami wielokropka do oddzielania zdań, oraz przecinka do oddzielania zdań składowych lub zaznaczania pauz w dłuższej wypowiedzi; zastosowanie klawisza enter do przejścia do nowego wersu jako jedynego znaku oddzielającego; użycie wielkiej litery przy braku poprzedzającej kropki.
W analizowanych mailach w funkcji segmentacyjnej stosowane są również typowe dla komunikacji mówionej operatory: no, wiesz, które w języku mówionym pojawiają się na początku kolejnych replik jednej osoby lub na początku replik kolejnych interlokutorów.
Na podstawie sposobu segmentacji oraz średniej długości zdań można stwierdzić, że analizowane maile realizują wyraźnie konwersacyjny wariant gatunku, co potwierdzają: długie zdania, nieliczne znaki interpunkcyjne, rozpoczynanie zdań od spójników (i, ale), wykorzystanie operatorów segmentacyjnych no, wiesz oraz oznaczające pauzy lub dopowiedzenia wielokropki.