Aktualne kierunki rozwoju władzy sądowniczej. Marsz Tysiąca Tóg rok później
Gaetano (Tony) Pagone61
Sędzia Federalnego Sądu Australii, Prezes Międzynarodowego Stowarzyszenia Sędziów (IAJ) w st. spocz.
W sobotę 11.1.2020 r. w Warszawie odbył się milczący marsz europejskich sędziów wspierających niezależne sądownictwo w Polsce.
Widok jednocześnie tak wielu sędziów, którzy w togach i w ciszy manifestowali swoje przywiązanie do zasady niezależności sądów, był imponujący.
Było to niezwykłe wydarzenie, które odzwierciedlało głęboki niepokój spowodowany zagrożeniem integralności fundamentów systemu prawnego w Polsce oraz przeświadczeniem o konieczności reakcji na tę sytuację.
Niezależne sądownictwo jest niezbędne w wolnym społeczeństwie jako gwarancja, że wszyscy będą traktowani na zasadzie równości, zgodnie z prawem i nie będą podlegać samowoli władz.
Społeczeństwo musi mieć pewność, że sądownictwo nie będzie manipulowane przez rząd lub inne potężne grupy nacisku, ale także, że nie jest ono pozbawione ochrony w związku z rozstrzyganiem spraw w oparciu o przepisy prawa.
W 2017 r. polski ustawodawca dokonał szeregu zmian w systemie prawnym, w tym w systemie odpowiedzialności dyscyplinarnej, wymierzonych w sędziów, którzy nie zgadzają się z wprowadzanymi zmianami w ustroju sądownictwa.
Znaczenie wymiaru sprawiedliwości jako gwaranta praworządności jest określone w art. 1 Powszechnej Karty Sędziów, która została przyjęta przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Sędziów na spotkaniu na Tajwanie w dniu 17.11.1999 r. (znowelizowanej na posiedzeniu w Santiago de Chile w 2017 r.). Artykuł 1 Karty stanowi:
„Wymiar sprawiedliwości, jako gwarant praworządności, jest jedną z trzech władz każdego demokratycznego państwa. Sędziowie w całej swojej pracy zapewniają każdemu prawo do sprawiedliwego procesu. Zapewniają oni w szczególności prawo do sprawiedliwego i publicznego przesłuchania w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony na mocy ustawy, przy rozstrzyganiu ich praw i obowiązków o charakterze cywilnym lub orzekaniu w przedmiocie odpowiedzialności karnej.
Zgodnie z prawem niezawisłość sędziowska, która jest wartością niepodzielną, gwarantuje bezstronny wymiar sprawiedliwości. Nie jest ona przywilejem nadawanym w interesie osobistym sędziów, ale służy praworządności i interesowi wszystkich, którzy poszukują sprawiedliwości.
Wszystkie instytucje i władze, zarówno krajowe, jak i międzynarodowe, muszą szanować, chronić i bronić niezależności sądownictwa”.
Sędziowie gwarantują powyższe społeczeństwu tylko wtedy, gdy są niezależni od pozostałych władz i niezagrożeni podczas wykonywania swoich niezawisłych funkcji.
Niezależność sędziów jest podważana, gdy są oni pozbawieni ochrony ze strony państwa zwłaszcza, kiedy muszą podejmować trudne decyzje.
Bycie sędzią oznacza konieczność rozstrzygania sporów, w których przynajmniej jedna ze stron będzie niezadowolona z rozstrzygnięcia. Nieraz wymaga to odwagi. Czasami bowiem przegrywająca strona może być niebezpieczna lub wpływowa. Czasami może to być przestępca, który dokonał wielu udokumentowanych aktów przemocy i zemsty. Czasami może to być ktoś, kto ma ogromne wpływy w rządzie lub poza nim i przez to ma możliwość wyrządzić krzywdę sędziemu.