Prezydent RP odmówił powołania 10 kandydatów przedstawionych mu przez KRS do pełnienia urzędu sędziego
Postanowieniem z 22.6.2016 r. Prezydent RP Andrzej Duda odmówił powołania 10 kandydatów przedstawionych mu przez Krajową Radę Sądownictwa do pełnienia urzędu na stanowiskach sędziów: WSA, SA, SO i SR. Decyzji swojej Prezydent RP w żaden sposób nie uzasadnił.
„Iustitia” w reakcji na tę sytuację stwierdziła, że: „zgodnie z Konstytucją RP Prezydentowi nie przysługuje prerogatywa oceny i wyboru kandydatów na sędziów. Rola głowy państwa ogranicza się do ceremonialnego aktu powołania. Procedura oceny osób zgłaszających się na wolne stanowiska sędziowskie została szczegółowo uregulowana w przepisach ustawy o KRS. Biorą w niej udział m.in. zasiadający w Radzie: przedstawiciel Prezydenta RP, posłowie, senatorowie, Minister Sprawiedliwości, sędziowie. Prezydent RP w odróżnieniu od Rady nie dysponuje procedurą ani narzędziami oceny merytorycznej przydatności do zawodu sędziego. Decyzja Prezydenta nie znajduje oparcia w przywołanym w treści postanowienia art. 179 Konstytucji. Działanie takie stanowi powtórzenie niebezpiecznego dla ogółu obywateli precedensu, zmierzającego do wyłaniania sędziów na podstawie niejasnych kryteriów. Powoduje, że proces nominacji sędziowskich staje się mniej transparentny i bardziej podatny na wpływy polityczne”1.
Podobne stanowisko w sprawie przyjęły we wspólnym oświadczeniu cztery stowarzyszenia sędziowskie: „Iustitia”, Stowarzyszenie Sędziów „Themis”, Stowarzyszenie Sędziów Rodzinnych w Polsce oraz Stowarzyszenie Sędziów Rodzinnych „Pro Familia”2. Podkreśliły naruszenie konstytucyjnych zasad dotyczących procesu nominacyjnego sędziów. Wskazały na standardy budowane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, który od wyroku Wielkiej Izby z 19.4.2007 r. w sprawie Vilho Eskelinen i inni przeciwko Finlandii3 stwierdził, że art. 6 Konwencji, który stanowi, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą (…), ma zastosowanie w sporach odnoszących się do powołania na urząd sędziego i awansowania, chyba że państwo wykaże, że łącznie występują dwie okoliczności. Po pierwsze, że w danym prawie krajowym doszło do wyraźnego wyłączenia dostępu do sądu dla pewnej kategorii funkcjonariuszy cywilnych. Po drugie, że nawet jeśli do wyłączenia dostępu dochodzi, musi być ono oparte na „obiektywnych racjach związanych z interesem państwa” (objective grounds in the State’s interest). Pochodzący z 2007 r. standard konwencyjny i związany z nim dwuczłonowy test kontrolny Trybunał wielokrotnie zastosował w kolejnych latach do wszelkich kategorii sporów dotyczących sędziów. Tak było w sprawach związanych z rekrutacją lub mianowaniem sędziów (np. wyrok z 26.7.2011 r. w sprawie Juričić przeciwko Chorwacji4), ich promowaniem (np. postanowienie z 9.10.2012 r. w sprawie Dzhidzheva-Trendafilova przeciwko Bułgarii5), przeniesieniem (np. wyrok z 18.9.2012 r. w sprawie Ohneberg przeciwko Austrii6), wreszcie z usunięciem z funkcji lub zawodu (np. wyrok z 5.2.2009 r. w sprawie Olujić przeciwko Chorwacji7).
W imieniu Ministerstwa Sprawiedliwości sprawę skomentował Łukasz Piebiak. Stwierdził, że Ministerstwo nie zamierza interweniować w sprawie, gdyż jest to osobista prerogatywa Pana Prezydenta i nie chce jej oceniać8.
1 Zob. http://iustitia.pl/oswiadczenia/1293-stanowisko1
2 Zob. http://iustitia.pl/oswiadczenia/1293-stanowisko1
3 Skarga nr 63235/00, wszystkie orzeczenia ETPCz dostępny na: www.echr.coe.int
4 Skarga nr 58222/09.
5 Skarga nr 12628/09.
6 Skarga nr 10781/08.
7 Skarga nr 22330/05.
8 Zob. http://goo.gl/kMtxpw